Chanoeka, Chanoekia of Menora...

In het atrium van ons huis staat een mooie kerstboom. Dat is heel bijzonder ja, want ik ben Joodse en in dit huis wonen voor ongeveer 50% Joodse mensen. Al of niet gelovig... Hoewel het Chanoeka is staat hier geen Chanoekia of Menora in het atrium. Behalve mijn buurvrouw (denk ik), zou niemand zich daar iets van aantrekken, maar zover ik weet ook niemand daar blij van worden. Want een Chanoekia houd je binnen en zet je hooguit in je raam. Maar niet in een atrium, een algemene ruimte dus. Het atrium hier is een open ruimte waar vier voordeuren van woningen en op uitkomen. Het heeft een glazen dak, zoals hoort in een Atrium en een voor- en achteruitgang. Bewoners die niet in het atrium wonen, zoals ik, lopen langs de glazen deur die toegang geeft tot het atrium. Kunt u het nog volgen? Enfin, de kerstboom staat in het verlengde van die deur voor mijn raam.

Dit als inleiding..... Betty heeft de boom opgezet en aangekleed, dit jaar in alleen zilver en wat blauw. Ze heeft er een prachtige boom van gemaakt, met heel veel lampjes, die we met meer dan gewone moeite overal vandaan hebben moeten halen. Want er waren wat oude lampjesslingers, die niets meer deden en lampjes die na heeeeeel veel zoeken eindelijk gevonden werden. Er hangen mooie oude dingetjes in en ik kreeg heel veel complimentjes van 'voorbijgangers', die ik heeel graag aan Betty doorgeef. Het mag dan onJoods zijn, we beleven er allemaal heel veel plezier aan en daar gaat het toch om.

Ik hoor vragen over: 'Wat is dat nou, Chanoeka'. Mensen zonder Joodse achtergrond hebben vaak geen flauw idee wat het inhoudt. Laat ik het heel kort proberen te vertellen en ik hoop dat u het niet meer vergeet. Het woord Chanoeka betekent 'Inwijding'. Het is dus een (her)inwijdingsfeest. Het wordt ook het lichtjesfeest genoemd.

Het uitgebreide 'historische' verhaal vind je op Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Chanoeka. In het kort komt het erop neer dat rond 146 voor de normale jaartelling de Grieken de (2e) Tempel hadden ontwijd door er een varken te offeren. Een voor Joden onrein dier, waardoor de Tempel ontwijd werd. Een groep mensen die wij 'ondergrondsen' zouden noemen wilden de Tempel terug... en dat lukte. De Chanoeka of Menora werd weer in ere hersteld. Maar er waren geen oliekruiken meer en er werd nog één klein oliekruikje gevonden met maar net genoeg olie voor één dag in plaats van de volle acht dagen om de Tempel weer te heiligen. Het Wonder van Chanoeka was, dat dit oliekruikje elke dag weer vol bleek te zijn en dat het kleine beetje olie alle acht dagen doorbrandde. De hogepriester stelde toen de dag van de herinwijding van de Tempel in als een feestelijke gedenkdag voor altijd. En zo gebeurt het dus nog altijd.

De Chanoekia of ook wel genoemd de Menora, brandt de eerste van de 8 dagen met één kaarsje. Het kaarsje vóórop is de dienaar die gebruikt wordt voor het aansteken van de andere acht kaarsen, voor elke dag eentje. Dat gebeurt elke dag met het uitspreken van zegeningen en zingen. Dus de eerste dag steekt men met de dienaar één kaarsje aan, de tweede dag twee kaarsjes.... tot de achtste dag alle acht kaarsjes mogen worden aangestoken en helemaal mogen opbranden. Het is een feest van snoepen en spelletjes en lekkere hapjes. Zoals latkes (soort aardappelpannenkoekjes) en soefganiot (soort Oostenrijkse oliebollen) daar is het 't meest mee te vergelijken. Er worden ook kleine cadeautjes uitgewisseld. En met de dreidel gespeeld... Een vierkantig tolletje met Hebreeuwse letters en hoe die tol na het draaien valt maakt dan het spel spannend... Het is voor mij niet uit te leggen.

Nee, ik heb zelf nooit Chanoeka gevierd. Dat kwam in mijn levensloop niet voor. Dat voelt niet als een gemis, want ik heb vroeger wel jarenlang mooie feesten gevierd rond die tijd.... Wist immers niet beter. Ik heb me trouwens laten vertellen dat tegenwoordig veel niet-gelovige Joden de kerstboom zo mooi vinden dat ze hem ook opzetten rond deze tijd. Het is immers van oorsprong geen Christelijk feest, maar een feest dat veel ouder is en eigenlijk de terugkeer van het licht (rond 25 december) viert en afdwingt. Na 25 december worden de dagen weer langer.Al blijft de Nederlandse winter wit en grijs en na en koud...;-)

Weer een beetje wijzer geworden over de feesten van onze Joodse medeburgers? Ik hoop het maar.

BEELD van dag van de Mensenrechten.

Hoe kan een mens funktioneren als hij zich geen beeld kan vormen van zijn omgeving?

Hoe kan hij zin geven aan het leven, als hij zich geen beeld kan of mag vormen van wat toch de bedoeling kan zijn van dit leven. Er is zoveel ten hemel schreiend onrecht, dat blijkbaar door de hemel niet gehoord wordt. Er gebeurt dagelijks zoveel verschrikkelijks dat we ons daar geen beelden bij kunnen vormen, zonder gillend gek te worden. En toch zijn er mensen, die dagelijks met die beelden voor ogen moeten leven, omdat ze ze zelf hebben meegemaakt. Als moeder Aarde zelf oorzaak is van die beelden, kun je ermee leren leven; dan is er een grote ramp gebeurd, waarvoor je eventueel je God (geheiligd zij Zijn Naam, hoe je Hem ook noemen mag) kunt aanspreken. Of verantwoording van kunt vragen, zonder die ooit te krijgen. Je moet leren leven met leed dat je is aangedaan door iets, dat zo onbegrijpelijk is, dat je je er geen beeld bij kunt vormen.

Maar wordt dat leed aangericht door een (eventueel herkenbare) groep mensen dan ontstaat een beeld van die groep. Dat beeld blijft hangen, generaties lang. Dat is gewoon menselijk, en alle idealisme ten spijt: nu nòg krijgen de Noormannen de schuld van plunderingen, brandschatten, verkrachten en moorden in een tijd die nog vóór onze (Westerse) duistere middeleeuwen ligt. Dat de werkelijkheid iets genuanceerder lag . . . tja, wat zou je je daarin nog verdiepen. Die Noormannen bestaan toch niet meer.

Door alle eeuwen heen heeft de ene groep mensen de andere groep mensen vervolgd, onderdrukt, vermoord, uitgeroeid zelfs. Wat weten we nog van die uitgeroeide volken uit de oudheid?! Maar zolang er mensen overbleven, zijn de verhalen gebleven, de beelden van de daders gedemoniseerd. Legenden en mythen en zelfs sprookjes zijn daarop gebaseerd. Zowel in onze Westerse maatschappij als in het verre Oosten. Van de Laplanders in het hoge Noorden en de Mongolen in de Siberische steppen tot de Aboriginals, de oorspronkelijke bewoners van Australië.

Beeldvorming van (groepen) mensen is van alle tijden en van alle culturen. Het is o.a. een manier van omgaan met onbegrijpelijk leed dat om onbegrijpelijke redenen is aangedaan, door onbegrijpelijke mensen met onbegrijpelijk wrede ideëen.

Image-vorming, ofwel beeldvorming van groepen mensen op basis van huidskleur, van cultuur of godsdienst is echter altijd gebaseerd op racisme. En racisme, beoordeling op basis van ras, afkomst, huidskleur dus, is de eerste en voornaamste basis voor het ontstaan van bovengenoemde verschrikkingen. Het simpele woord beeldvorming, voor wat betreft volken of groepen mensen, roept daarom zoveel emoties op, dat daarover door duizenden ‘deskundigen’ duizenden boeken en artikelen geschreven zijn.

De oorlogen die in onze tijd woeden zijn voornamelijk burgeroorlogen. Etnische verschillen worden etnische geschillen. Verschrikkelijke taferelen, te erg om te beschrijven, te herinneren, mee te leven, als je moet overleven.Tè veel slachtoffers, te veel doden. Beelden en gevoelens die je nooit meer kwijtraakt, die blijven achtervolgen, angst, woede, onmacht, wraakgevoelens die nooit geuit kunnen worden en zich tegen het slachtoffer keren. Beeldvorming van de groep daders wordt een overlevingsmachanisme, een negatieve beeldvorming die niet slechts de daders, maar een heel volk omvat. Beeldvorming die nog generaties lang stand zal houden. Nee, ik noem geen namen, ieder die ermee te maken heeft gehad, weet waarover het gaat.

Wat we kunnen leren, is ons bewust worden, dat die beeldvorming letterlijk een beeld vormt van een heel volk, van alle mensen van zo’n volk. Terwijl we moeten toegeven dat het meestal ging ( en gaat)om mensen, weliswaar teveel en te grote groepen mensen, die op een of andere manier losgeslagen zijn of onderhorig, gehoorzaam, geïndoctrineerd waren of zijn door gewetenloze leiders. En we kunnen leren ons bewust te worden van het feit dat misschien bijna even grote groepen mensen zich gekeerd hebben tégen die vaak jongemanne, of de gewetenloze leiders, en vaak met gevaar voor eigen leven getracht hebben dingen te keren, mensen te redden.

Wie zal echter ontkennen, dat de jongste oorlogen, mede door onze informatiemaatschappij zulke verschrikkingen aan het daglicht gebracht hebben,of, beter uitgedrukt, openbaar hebben gemaakt, als zelden eerder in de menselijke geschiedenis zijn opgetekend.? Zolang er nog overlevenden van die verschrikkingen zijn, mensen die hebben moeten vluchten om het vege lijf te redden; zolang er nieuwe generaties zullen bestaan die met die informatie verder moeten, zal de verschrikking een naam moeten hebben. Aangewezen kunnen worden.... Als groep, nooit als individuen.

Alleen, als er een naam en een beeld gegeven kan worden aan de verschrikking, kan die ‘verbeeld’ worden, beschreven, geschilderd of anderszins geuit. Ik wil het niet hebben over 1940-1945, die tijd is voor mij onbeschrijflijk, daar hebben anderen, beter over geschreven. Maar denk bijvoorbeeld aan de genocide die Hutu’s en Tutsies beiden hebben gepleegd in deze tijd. Of de manier, een andere manier weliswaar, waarop Tibet van de wereldkaart dreigt te verdwijnen. Of in onze tijd de gevolgen voor bepaalde mensen van de z.g. Arabische Lente.

Misschien is er, als de verschrikkingen ‘benoemd’ kunnen worden, ooit verwerking en rehabilitatie mogelijk. . En na generaties verwerking ook vergeving. Dit soort beeldvorming is een noodzakelijk kwaad. Waar we uit moeten leren dat ‘deze dingen nooit meer mogen gebeuren’.

Of de mensheid daar als geheel inderdaad wijzer en beter van zal worden? Het individu, het directe slachtoffer en zijn nakomelingen zullen hierbij altijd de eerstaangewezenen blijven om als voorbeeld te dienen. En of je nu wit of zwart, rood of geel bent, van welke hoek van de aarde je ook gekomen bent, is niet belangrijk. Belangrijk is wel, dat je je bewust blijft van jezelf, van je eigen pijn en je verantwoordelijkheid voor de rest van je leven. Irrelevant is daarbij wat andere mensen vinden, dat je zou moeten denken of doen. Niet belangrijk zijn daarbij de mensen die zelf alleen hebben toegekeken en een negatieve mening hebben gevormd naar aanleiding van wat ze gezien of gehoord hebben, niet naar aanleiding van wat ze geleden en ondergaan hebben.

Vluchtelingen en getraumatiseerde overlevenden zijn natuurlijk ook van alle tijden. Echter, de ongelooflijke hardheid, waarmee in onze tijd vluchtelingen worden uitgewezen en teruggestuurd , is die ook van alle tijden? Ik weet het niet. Wat ik wel weet, is dat in de rest van de wereld ook een beeldvorming ontstaat over onze westerse maatschappij als totaliteit. Een beeldvorming die niet direct positief genoemd kan worden. En alle tienduizenden uitzonderingen, mensen die zich verzetten tegen die hardheid, de wreedheid en het materialisme, worden in de beeldvorming echt niet als positieve uitzonderingen gezien.

Ik weet, hoe bij voorbeeld Israel nog steeds vliegtuigen vol mensen binnenhaalt. Mensen die ook moesten vluchten maar niet weg konden. Uit Ethiopië, uit Eritrea, destijds uit de Russische Republieken.... ze vonden allemaal een thuis in Israel.

Toch weigert Uw wereldburger, zoals zovele, vele tienduizenden, als individu de moed op te geven. De hoop op (ook de eigen) verzoening, vergeving en daarom een vrediger wereld. Maar we zien wel dat we gedwongen leven met het gegeven dat de wapenindustrie klanten nodig heeft en er dus altijd genoeg duivelse hoofden boven het maaiveld zullen blijven uitsteken.Die alleen zaken uitvindt en uitvoert die mensen doden, verminken en voor het leven ongelukkig moeten maken.

Die images van slechte volken zullen we (moeten) blijven creëren, zolang er geen Verenigde Wereld bestaat. Waar te beginnen met die betere wereld zonder imagevormingen, zonder beeldvormingen op basis van kleur, cultuur, godsdienst of gedane misdaden? Nederland was de eerste slavenhaler, weet U nog? Nederland was de grootste koloniaal die de slechtste dingen deed met de overwonnen volken...Weet u nog. De geest van de V.O.C.... jaja..

Laten we maar beginnen bij die eigen, individuele, verzoening en vergeving naar de personen en bevolkingsgroepen en volken, die ons persoonlijk (of onze groep mensen) onherstelbaar leed aandoen en hebben aangedaan. Als dat lukt, zijn we een stapje dichter bij onszelf en de wereld gekomen. En is een vreedzamer wereld weer een stapje dichterbij gekomen.

juli 1998

98mon2.doc